Hamur Kızartması ‘Cırıtta, Çırıhta, Zırıhta’ nasıl yapılır
Kızgın yağda kızartılan daha sonra üzerine bal, reçel, pekmez veya şerbet dökülerek yenilen sulu hamur lokmasının bölgedeki adıdır. Yumurta, yoğurt, yağ, tuz ve buğday unu sırasıyla suya eklenip çırpıldıktan sonra elde edilen hamur içinde kızgın yağ bulunan tavaya yayılarak veya küçük parçalara halinde atılıp kızartılmakta olup, bir tarafı kızaran hamur tavada hoplatılarak çevrilirdi ki eskiden gelinlik kızlar için bu beceriye sahip olmak şarttı. Hamur kaşıkla küçük parçalar halinde konarak kızartılırsa buna ‘lokma çırıhta’ adı verilirdi ki lokmalar sonra sıcak şerbet içerisinde bekletildikten sonra yenilirdi.
Şekerli hamur kızartması terminolojisi
Bu basit hamur işi bölgede cırıfta (Eynesil), çirata (Güneysu), çırıhta (Rize), zırıkta (Torul), zerikta, zerihta, zilihta (Trabzon), cırıkta (Sinop, Samsun, Amasya, Trabzon), cırıtda (Ordu), cirihta (Sinop), şırıtta, cırıdda (Görele), sirifta (Maçka), cırılta (Giresun), çığırta (Rize), cırık (Kastamonu, İstanbul, Kayseri), cırıtla (Trabzon Şalpazarı) gibi çok sayıda benzer isim adlandırılmaktadır. Tüm bu kelimelerin kökeni Yunanca çirihton (τζιριχτόν το) kelimesiyle o da ‘yağda kızarmak’ anlamında çirizo (τζιρίζω) kelimesiyle ilişkilidir.
Geçmişte Trabzon ve Rize’de hamsi çığırtası veya hamsi çırıttası adı verilen bir kızartma çeşidi daha yapılmaktaydı. Hamsiler önceden suya konularak ayıklandıktan sonra, buğday unu, yumurta, ince kıyılmış pazı, soğan ve içyağı ile karıştırılarak elde edilen hamur yağda kızartılırdı.
Kaynakça
EMİROĞLU, K. (1989), Trabzon Maçka Etimoloji Sözlüğü s. 206
ÖZCAN. S (1990), Gümüşhane Kültür Araştırmaları ve Yöre Ağızları. Kültür Bakanlığı s. 567
ÖZTÜRK, Özhan. Karadeniz Ansiklopedik Sözlük. Heyamola Yayınları. İstanbul, 2005
PAPADOPULOS, LP. (1958-1961), Ιστορικόν Αεξικόν της Ποντικης διαλέκτου. Atina II: 387
Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (1963-1976). Ankara s. 930, 985, 1217, 4390
TZITZILIS C. (1987) Griechsche Lehnwörter Im Türkıshen. Österrecheschen Akademe Der Wıssenschaften. Wıen s. 126
Yiyeceklerimizin Doğal ve Kültürel Çevresi Işığında Rize Mutfağı (1996), Rize Halk Eğitim Merkez Müdürlüğü Yayınları (4) Rize